Θεατρικό έργο του Θανάση Τριαρίδη για το Ολοκαύτωμα.
Το Zyklon ή το πεπρωμένο αποτελείται από δυο πράξεις, η καθεμία από τις οποίες περιλαμβάνει οκτώ σκηνές που διακρίνονται από παρόμοια έκταση κειμένου – μια τυπική και φαινομενικά σαφής σύσταση. Το κείμενο διαρθρώνεται εξωτερικά ως εξής: διακρίνεται σε δυο σκηνές, μοιράζεται σε δυο ρόλους, οι ρόλοι εναλλάσσονται ως επί το πλείστον σε μια αλληλουχία ερωτήσεων – απαντήσεων. Σε επίπεδο πλοκής πρόκειται για τη συνεύρεση δυο ανθρώπων σε ένα σκοτεινό χώρο και σε συνθήκες αμοιβαίας αορατότητας· οι ίδιοι διέρχονται μια κατάσταση αναμονής, αυτής της «συνέχειας του παιχνιδιού» και η αναμέτρησή τους εκτυλίσσεται στο τερέν της γλώσσας, σημειώνει στο επίμετρο της έκδοσης η Φανή Παραφόρου, φιλόλογος, διδάκτορας της νεότερης γερμανικής λογοτεχνίας.
Η συγγραφέας Σταυρούλα Σκαλίδη επισημαίνει: Μέσα από τα σπλάχνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ο Θανάσης Τριαρίδης βάζει βαθιά το χέρι του για να βγάλει πότε μια νέα θάλλουσα ζωή, πότε έναν λαγό από το καπέλο, πότε ένα ματωμένο τριαντάφυλλο και πότε ένα αεράκι που φυσάει τα μάτια μας. Ιδίως πάνω στη θεατρική σκηνή, θέλει και την ανάσα του θεατή, δική του. Είτε κομμένη είτε ολόκληρη, αλλά δική του.
Zyklon B ονομάζονταν το αέριο που χρησιμοποιούσαν οι Ναζί για την εξόντωση των Εβραίων στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης. Η φοιτήτρια της Νομικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Αθηνά Μιχαλακέα γράφει σχετικά:
Το προϊόν αρχικά κατασκευάσθηκε ως εντομοκτόνο. Ήταν εφεύρεση του Γερμανοεβραίου χημικού Φριτς Χάμπερ (Fritz Haber, βραβείο Νόμπελ Χημείας 1918), ο οποίος έφυγε από τη Γερμανία αμέσως μετά την άνοδο στην εξουσία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος το 1933. Ως χημικό αποτελείτο από υδροκυάνιο (Blausäure, από όπου προκύπτει και το “Β” στην ονομασία του προϊόντος), ένα υλικό σταθεροποίησης, μια ουσία με ισχυρή οσμή (για λόγους προειδοποίησης) και ένα έκδοχο (συνήθως Γη διατόμων ή γέλη (ζελέ) ενώσεων του πυριτίου). Το τελικό προϊόν είχε τη μορφή μικρών κρυσταλλικών ακανόνιστων σφαιριδίων. Επειδή όταν ερχόταν σε επαφή με τον ατμοσφαιρικό αέρα, απελευθέρωνε αέριο υδροκυάνιο, φυλασσόταν σε μεταλλικά αεροστεγή δοχεία.
Αρχικά στους θαλάμους αερίων για τη μαζική εξόντωση κρατουμένων – κυρίως Εβραίων – στην Επιχείρηση Ράινχαρντ χρησιμοποιήθηκε το μονοξείδιο του άνθρακα. Επειδή η μέθοδος δεν ήταν, σύμφωνα με τα «πειράματα» ιδιαίτερα αποτελεσματική, λόγω του ότι οι κρατούμενοι δεν πέθαιναν αρκετά γρήγορα, δοκιμάσθηκε πρώτη φορά το Zyklon Β στις 3 Σεπτεμβρίου 1941 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Άουσβιτς σε εξακόσιους σοβιετικούς κρατουμένους (αν και είχε δοκιμασθεί με επιτυχία ήδη από το 1940 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ). Τα αποτελέσματα κρίθηκαν ικανοποιητικά και η χρήση του Zyklon Β διαδόθηκε σε όλα τα στρατόπεδα. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιήθηκε στα στρατόπεδα Νοϊενγκάμε, Μαϊντάνεκ, Τρεμπλίνκα, Ζάξενχαουζεν, Γκρος Ρόζεν, Άουσβιτς, Ράβενσμπρικ, Στρούτχοφ και Μπούχενβαλντ.
Η διαδικασία εξόντωσης είχε ως εξής: Οι προς εξόντωση κρατούμενοι μεταφέρονταν σε έναν μεγάλο θάλαμο, συνήθως με το πρόσχημα ότι θα έκαναν ντους, γι’ αυτό και έμπαιναν γυμνοί (στις γυναίκες έκοβαν και τα μαλλιά). Ο θάλαμος διέθετε κοντά στο ταβάνι, μεγάλους αεραγωγούς, ενώ οι θύρες του έκλειναν αεροστεγώς (φυσικά ο θάλαμος δεν διέθετε παράθυρα). Αφού έκλειναν οι πόρτες, επικρατούσε απόλυτο σκοτάδι. Όταν στον θάλαμο έμπαιναν οι κρατούμενοι (περίπου πενήντα ως εκατό κάθε φορά), στους αεραγωγούς ελευθερώνονταν τα σφαιρίδια του Zyklon. Οι έγκλειστοι τότε, είχαν λίγα λεπτά ζωής. Όσο μεγαλύτερη ήταν η ποσότητα του αερίου, τόσο πιο σύντομα επερχόταν ο θάνατος (περίπου σε τρία με πέντε λεπτά). Σύμφωνα με την κατάθεση του Διοικητή του Άουσβιτς Ρούντολφ Ες, σε είκοσι περίπου λεπτά το αργότερο, είχαν αποβιώσει όλοι οι έγκλειστοι.
Το Zyklon σχημάτιζε κυανούς λεκέδες στους τοίχους του θαλάμου (λόγω σχηματισμού σιδηροκυανιούχου σιδήρου) Fe4[Fe(CN)6] με χαρακτηριστικό Πρωσσικό μπλε χρώμα, οι οποίοι είναι ορατοί ακόμη και σήμερα. Το Zyklon όμως, ήταν βαρύτερο από τον αέρα∙ όσο πιο ψηλά βρισκόταν κάποιος, τόσο αργούσε να εισπνεύσει το θανατηφόρο αέριο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι πιο δυνατοί να ποδοπατούν τα παιδιά, τους γέρους, τους αρρώστους. Οι σοροί σχημάτιζαν μια πυραμίδα. Στο σημείο στο οποίο έπεφτε το δηλητήριο υπήρχε ένας κενός χώρος, που σχηματιζόταν όταν τα θύματα απομακρύνονταν από εκεί. Στην πόρτα ήταν κολλημένα τα πτώματα των ανθρώπων που σε έσχατη αγωνία είχαν μάταια προσπαθήσει να αποδράσουν. Τα πτώματα ήταν ροδόχρωμα και παρουσίαζαν πράσινες κηλίδες. Σε ορισμένα ήταν αφρισμένα τα χείλη και σε άλλα αιμορραγούσαν οι μύτες. Μερικά από αυτά ήταν λερωμένα με περιττώματα και ούρα. Σε μερικές εγκύους είχε επέλθει ο τοκετός. Τα ειδικά συνεργεία (Sonderkommandos), αποτελούμενα από Εβραίους κρατούμενους που έφεραν αντιασφυξιογόνες μάσκες, τραβούσαν έξω τα πτώματα που βρίσκονταν κοντά στην πόρτα, για να ανοίξουν έτσι έναν διάδρομο. Μετά τα κατάβρεχαν, ενώ ταυτόχρονα ξέπλεναν τα υπολείμματα του δηλητηρίου που είχαν μείνει ανάμεσά τους. Από τους νεκρούς αφαιρούνταν τα πρόσθετα δόντια. Οι Γερμανοί δεν άγγιζαν οι ίδιοι τα πτώματα, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις.
Σχήμα: 17 εκ Χ 21 εκ, ISBN: 978-618-81669-8-1, Σελίδες: 176
